Fọnnu lẹ
|
This article is written in Gun (Gungbe) |
Omẹ Fọn tọn lẹ, he sọ nọ yin yiylọdọ Fọnnu, Agadja kavi Dahomey, wẹ yin akọ̀ he klo hugan to Benẹ bo su to huwaji otò lọ tọn; yé sọ tin to hùwaji-whèyihọ tọn Naijilia tọn po Togo po. Bladopọ gbẹtọ sọha he akọ̀ ehe behẹn tọn wẹ nudi gbẹtọ sọha 3,500,000, podọ yé nọ dó Fọngbe.
Otàn Fọnnu lẹ tọn tindo kanṣiṣa po ahọluduta Dahomey tọn po, ahọluduta de he yin anadena ganji de to owhe kanweko fọtọnnukun-awetọ ṣigba bo tindo dodonu dowhenu tọn dopolọ po omẹ Aja tọn lẹ po. To aṣa-liho, Fọnnu lẹ yin akọ̀ de he mẹ aṣà, oyọnẹn, aliho nuyiwa tọn, linlẹn lẹ, anazọ́n po mọmọ po nọ yin pinplọnmẹ sọn whẹndo de jẹ devo mẹ gbọn otàn lehe nulẹ nọ yin wiwa do tọn didọ namẹ gblamẹ matin kandai jọun de, yé sọ tindo aliho sinsẹ̀n-bibasi tọn yetọn he nọ yin anadena ganji de. Yé yin yinyọnẹn gbọn yovo ajọ́ kanlinmọ tọn wàtọ owhe kanweko fọtọnnukun-ẹnẹtọ tọn lẹ na àṣà N'Nonmiton kavi Dahomey Amazons tọn yetọn – he nọ dozolanmẹna yọnnu yetọn lẹ nado sẹ̀n taidi awhànfuntọ lẹ, he to owhe susu lẹ godo wá funawhàn sọta yovo France tọn lẹ to 1890. Susu Fọnnu lẹ tọn wẹ nọ nọ̀ gbétatò lẹ po tòpẹvi lẹ po mẹ bo nọ nọ̀ ohọ̀ okọ́ vẹẹ tọn lẹ mẹ.