Nicéphore Soglo
|
This article is written in Gun (Gungbe) |
Nicéphore Dieudonné Soglo (azan koatọ́n-nukunẹnẹtọ Abọhúsun, owhe 1934) yin tonudọtọ Otò Benẹ tọn he sọ́ basi lizọnyizọnwatọ́ tangan Otò Benẹ tọn sọn owhe 1990 jẹ 1991, podọ togbogan sọn owhe 1991 jẹ 1996. E pàṣẹ na lẹdó Cotonou tọn sọn owhe 2003 jẹ 2015. Soglo wlealọ hẹ Rosine Vieyra Soglo he yin togbogansi dayi tọn po tonudọtọ dé po.
Otàn Gbẹzan etọn tọn
[jlado | jla asisado]Soglo yín jiji to Togo yigbaji he Flans pàṣẹ na. E plọnnu gándo osun po nukunpedo akuẹzinzan po gò to wehọmẹ alavọ tọnUniversity of Paris po École nationale d'administration po. Soglo mọ asi etọn Rosine Vieyra he yin wehọmẹ-gbẹ́ etọn to owhe 1947 whenue yé to nuplọn to otò Flans tọn mẹ. Ye wlealọ to azan awetọ Liyasun owhe 1958. Ye ji ovì Awe Lehady Soglo (he yin jiji to 1960) po Ganiou Soglo (he yin jiji to 1961) po. Soglo lẹkọ dó Otò Benẹ tọn (he yé nọ ylọ dọ Dahomey to whelọnu) mẹ, whenuena é yí gbedewema osẹ́n po nukunpedo akuẹzizan go tọn po to Paris godo. E yin dodinnanutọ́ akuẹ tọn sọn owhe 1965 jẹ 1967, enẹgodo wẹ tavẹ-ylọvi etọn Christophe Soglo yi hunhlọn dó yi gàn sọn Sourou-Migan Apithy sí bọ sọ yi Nicéphore dó Basi lizọnyizọnwatọ́ akuẹzinzan tọn. To owhe 1972, whenue Mathieu Kérékou lẹzun togbogan po hunhlọn dó yi gàn po godo, Soglo tọn yi togódo bo wazọn to azọnwhe International Monetary Fund (IMF) po akuẹsẹdotẹn aihọn tọn World Bank po. To owhe 1980 lẹ, whenuena otò Benẹ tọn ma to nukọnyi to wehọ ajọ́liho tọn mẹ, gandudu Kérékou tọn basi tito opli daho otò Benẹ tọn he na hùn dotẹnmẹdote na tonudọgbẹ susu Multiparty Democracy nido tin. Nicéphore yin dide nado lẹzun lizọnyizọnwatọ́ tangan to azan Wiawetọ whejisun owhe 1990. To ovo tintan he yin bibla to azan aotọ whejisun owhè 1991 nado du togbogan oto Benẹ tọn hé tonudọgbẹ susu lẹ dó dè omẹ yetọn lẹ dai mẹ, Soglo wẹ jẹnukọn whenue e bẹ madó kande-ko linlán (67.73%) ovo he ye bla tọn. E sọ jẹ ganduji to azan ẹnẹtọ Lidosun owhe 1991. To owhè dopo godo, tonudọgbẹ Renaissance Party of Benin (PRB kavi RB) yin didoayi gbọn Rosine Vieyra Soglo dali bọ asi etọn sọ lẹzun nukọntọ na ogbẹ lọ́ to owhe 1994. To ovo he yin bibla to whejisun 1996 mẹ Mathieu Kérékou wẹ ze otẹn tintan bọ Soglo do yin dide sọn otẹn lọ mẹ. To whejisun owhe 2001 sìn ovo he sọ yin bibla mẹ, Soglo tẹnpọn nado gọ̀ gandudu lọ́ yi ṣigba e sọ jai bọ Kérékou sọ vọ́ gandu. Soglo ma sọgan whlẹn otẹn lọ bà to owhe 2006 na é kò dó owhè kande-gban he osẹn oto Benẹ tọn doayi wutu. Ovi etọn Lehady Soglo po Ganiou Soglo po tẹnpọn nado du togbogan ṣigba yé jai.