Kamuku-gbe lẹ
Ogbè Kamuku tọn lẹ yin alà de to ogbè Kainji tọn lẹ mẹ he nọ yin dido gbọn omẹ Kamuku tọn lẹ, sọn Ayimatẹn Niger Tọn mẹ dali, to whèyihọ-waji Naijilia tọn, pataki to LDG Mariga tọn po Rafi tọn lẹ po mẹ.
Dile e tlẹ yindọ Pongu nọ yin sislẹ do ogbẹ́ ogbè Kamuku tọn lẹ mẹ dai, e ko wa yin zize do alà Pongu-gbe po ogbè Western Acipa po, gọna Kanbari-gbe lẹ glọ todin.
Ogbè lẹ
[jlado | jla asisado]Blench (2012)
[jlado | jla asisado]Todohukanji Blench (2012) tọn ze ogbè Kamuku tọn hukan ji sọgbe hẹ ninọmẹ ogbè lọ lẹ tọn. Todohukanji Kamuku-gbe tọn sọgan yin sislẹ dole:
- Proto-Kamuku
- Hungwəryə
- Core Kamuku (‘Yara)
- Cinda-Regi: Cinda-gbe, Regi-gbe - Shiyabe-gbe Orogo, Kuki-gbe; Kuru-gbe - Maruba-gbe.
- Səgəmuk (Zubazuba); Sama-gbe - Sambuga-gbe
- Kagare-gbe
- Rogo II
‘Yara, kavi Cinda-Regi-Kuki-Kuru-Maruba, wẹ yin akọ̀gbè he dlẹnkàn hugan to Kamuku-gbe lẹ mẹ. Ogbè Cinda-Regi tọn lẹ má do wunmẹ tangan voovo ẹnẹ ji, Cinda-gbe, Regi-gbe, Rogo-gbe, po Kuki-gbe po. Kuru-gbe po Maruba-gbe po sẹpọ yede, yè sọ do yinkọ na glètoho he mẹ yé nọ yin dido te lẹ sọgbe hẹ ogbè lọ lẹ. Shiyabe-gbe sẹpọ Rogo-gbe. Etomọṣo Rogo-gbe sọgan yin mimá do ogbẹ́ awè ji, ehelẹ wẹ, wunmẹ Cinda-Regi tọn po wunmẹ he ma yin Cinda-Regi tọn (kavi, Rogo II). Səgəmuk (kavi, Zubazuba), Tushyabe-gbe po Turubaruba-gbe po lẹ nọ yin dido to topẹvi Igwama tọn mẹ to LGD Mariga tọn mẹ to Ayimatẹn Niger Tọn.
Kagare-gbe (kavi, Kwagere) wẹ yé nọ do glètoho Unguwar Tanko tọn mẹ. Omẹ lọ lẹ sọ sè Cinda-gbe, Regi-gbe po Səgəmuk po pẹẹde pẹẹde.
Yinkọ ogbè voovo Kamuku tọn lẹ tọn:
| Yinkọ paa | Mẹdopo | Mẹsusu | Ogbè |
|---|---|---|---|
| Ucinda | Bucinda | uCinda | tuCinda |
| Regi | Buregi | uRegi | Turegi |
| Rɔgo | Bɔrɔgo | u-rɔgɔ | Turɔgo |
| Canja | Bucanja | Ucanja | Tucanja |
| Bɔroma | Mutabɔroma | Utabɔroma | Tabɔroma |
| Shama | Bushama | Ushama | Tushama |
| Sambuga | Busambuga | Usambuga | Tusambuga |
| Sundura | buSundura | uSundura | Tusundura |
Ogbè he ko busẹ sọn aimẹ lẹ
[jlado | jla asisado]- Ogbè Shambuga tọn (E ko busẹ sọn aimẹ) po ogbè Shama tọn (yè gbẹ po to didó) po ṣẹpo yede taun.
- Makɨci-gbe (kavi, ? [məkɨci]) yin ogbè Kamuku tọn he ko busẹ sọn aimẹ de he nọ yin dido to glètoho Makɨci tọn po glètoho pẹvi de to nudi kilomẹtlu vude do whèzẹtẹn Igwama tọn mẹ dai.
- Ingwai-gbe (kavi, Inkwai) ko busẹ sọn aimẹ.
- Ogbè Kamuku tọn de sọgan ko nọ yin dido to glètoho Saya tọn mẹ dai. Mẹhe nọ do Ingwai-gbe po Saya-gbe po lẹ ko diọ jẹ Hausa-gbe do ji.
- Kwacika-gbe (e ko busẹ sọn aimẹ) yin didọ gandego dọ e yin dopo to ogbè Kamuku tọn lẹ mẹ.
Blench 2018
[jlado | jla asisado]Todohukanji Blench tọn na Kamuku (2018):
- Kamuku
- Hungwəryə-gbe
- Ahọ́nkan Kamuku-gbe tọn (‘Yara)
- Samagbe-Sambgagbe (ko busẹ sọn aimẹ)
- Makici-gbe (ko busẹ sọn aimẹ)
- Zubazuba-gbe
- Inkwai-gbé (ko busẹ sọn aimẹ)
- Regi-gbe, Kuki-gbe, Rogo-gbé-Shiyabe-gbe
- Cinda-gbe ajánfian
Akọ̀gbe dopodopo sọgan yin yinyọnẹn sọgbe hẹ okọ́ta yetọn yetọn to lẹdo Mariga tọn mẹ to Ayimatẹn Niger Tọn mẹ.
Sọ Pọ́n
[jlado | jla asisado]- Ogbè Pongu tọn lẹ, (e sọ yin yinyọnẹn di Kamuku-gbe lẹ)