Adrien Houngbédji
|
This article is written in Gun (Gungbe) |
Adrien Houngbédji hé yin jiji to azán atọ́ntọ Whejisun 1942 tọn yín tonudọtọ Benẹ tọn dé podọ nukọntọ́ tonudọgbẹ Parti du renouveau démocratique, PRD tọn hé yin tonudọgbẹ tangan to tonudọgbẹ he tin to otò Bene tọn mẹ lẹ. E yin ogán na wedegbẹ tonudidọ tọn Benẹ tọn sọn owhe 1991 jẹ owhe 1995, mọdopolọ e sọ yin lizọnyizọnwatọ tangan otò Benẹ tọn sọn owhe 1996 jẹ 1998. E sọ vọ ogán wedegbẹ tonudidọ tọn Benẹ tọn dù sọn owhe 1999 jẹ 2003. Sọn bẹjẹeji owhe 1991 tọn wẹ Houngbédji ko jẹ agbawhlẹnji nado lẹzun togán otò Benẹ tọn. E jai jẹ ọtẹn awetọ mẹ to whenuena yé blavo to owhe 2006, ṣigba e yin zizejai taun gbọn Yayi Boni dali. Enẹgodo e sẹ̀n whla atọ̀ntọ taidi ogan na wedegbẹ tonudidọ tọn Bene tọn sọn owhe 2015 jẹ 2019.
Azọ́n tonudidọ etọn tọn
[jlado | jla asisado]Adrien Houngbédji yin jiji to Aplahoué (Benẹ) to 1942. E mọ gbedewema daho hugan yí to whẹ̀didọ mẹ to wehọmẹ alavọ Paris tọn to 1967. To owhe dopolọ mẹ, e ze otẹn tintan to wehọmẹ French National School of Magistrate tọn mẹ. To Avivọsun 1968, Adrien kọnawudopọ po ogbẹ whẹdatọ lẹ tọn po to Cotonou. Whenuena e yigbe nado lẹzun agọjẹdomẹtọ to whenue Mathieu Kérékou to gandu, e yin wiwlesú dó ganmẹ to Afínplọsun 1975. Azan kleun dé godo to azán atọ́ntọ Whejisun 1975, Houngbédji họn sọn ganpamẹ dó gbè; ehewutu yé dawhẹ oku tọn na ẹn. Adrien yì Paris, enẹgodo e yì Dakar to Sénégal fie e yin mẹplọntọ to whẹdida mẹ te. To whenue e tọ́n sọn finẹ, Adrien yì Libreville to otò Gabon tọn mẹ fie e sọ wazọn whèdida tọn tẹ. To otò Gabon tọn mẹ, Houngbédji jẹakọ hẹ togbogan Omar Bongo. Bongo na ayinamẹ Houngbédji nado lẹkọ dó Benẹ to Awewesun 1989, whenuena gandudu Kérékou tọn sẹ́ wema jona ylando tọn dó Houngbédji. Omar Bongo wleawuna agahun po nukọntọ ayimatẹn lẹ tọn to Gabon po nado plan Houngbédji lẹkọ dó Benẹ. To Whejisun 1990, Houngbédji dó ogbẹ́ Democratic Renewal Party te, bọ to bíbẹ owhe 1991 tọ, E yin dìde taidi dopo to wedegbẹ tonudidọ tọn Benẹ tọn. E whlẹn ogan tẹn otogbo Benẹ tọn to Whejisun 1991, ṣigba otẹn atọ̀ntọ wẹ é gba to whenuena ye hia ovo godo. Enẹgodo E wa yin dide di ògán wedegbẹ tonudidọ tọn Benẹ tọn sọn owhe 1991 jẹ owhe 1995. Houngbédji kọnawudopọ to opli otò tọn National Conference mẹ ehe hundotẹnmẹ dote na Benẹ nado dó tonudọgbẹ avọtatanọ (democracy) susu to Afinplọsun 1990. Kérékou nọ godo na Houngbédji nado yin ògán to opli lọ godo ṣigba Nicéphore Soglo mọ nukundagbe mẹhe to opli lọ tẹnmẹ tọn lẹ yi hugan Houngbédji, ehe zọn bọ Soglo dó yin dide. To Whejisuu 1995, to ovo didi na aisintẹn wedegbẹ tonudidọ tọn whenu, ogbẹ PRD tọn po tonudọgbẹ devo lẹ po jẹagọ dó togbogan Nicéphore Soglo, ehe hẹn ọgbẹ PRD tọn mọ aisintẹn susu yi bọ Houngbédji sọ vọ yin dide di ògán wedegbẹ tonudidọ tọn Benẹ tọn na awetọ to azán koatọ́n-nukunẹnẹtọ Lidosun, whenue é du to mẹhe Kérékou dèdai Bruno Amoussou ji. To azán ṣiantọ̀ntọ Nuwhàsun 1998, Houngbédji kanwe azọndote tọn po hagbẹ PRD tọn atọn po.