Kola Akinlade

Kola Akinlade yin jiji to Owhe 1924, to Ayetoto to Ayimatẹn Ogun tọn Naijilia. Mẹjitọ Etọn lẹ wẹ Michael po Elizabeth Akinlade po. E yí Wehọmẹ Pọọlù Wiwe to Ayetoto. To Whenuena E Fo Wehọmẹ Etọn, E yi Ilaro bọ dó Azọnwhe Wezinzin tọn Ai to Finẹ Na E dé, bọ Hiawe bo yi GCE. To Whenue Kola Akinlade ko yi gbedewema godo wẹ É dé linlinwe de tọ́n he nọ yin yiylọdọ Egbado Progressive Newspaper. Enẹgodo E was bẹ Azọn Taidi Wekantọ Ahọlu tọn. E wazọn to Ahọlu Wheyihọwaji tọn glọ to Togbo Naijilia tọn mẹ. Kola Akinlade Hiawe to Wehọmẹ Alavọ ifẹ̀ tọn to Naijilia bo lẹkọ dó Azọn Etọn kọn to Ayimatẹn Wheyihọwaji Naijilia tọn. To Owhe 1976 wẹ Kola Akinlade yi gbọjẹwema. To Owhe 1980, e sọ Lẹzun Mẹplọntọ to Ibadan Boys High School, bo Yi Gbedewema to 1984. Kola Akinlade tindo Asi bo nibe. Òwe susu lẹ wẹ é ko kan delẹ to yé mẹ wẹ "Ajá To N lépa Ẹkùn", Ọwọ Tẹ Amookunṣika, Àgbákò Nílé Tẹtẹ, Baṣọrun Oluyọlè, Àjàyí The Bishop, Chaka The Zulu, Esther The queen, Abraham, The Friend of God, Sheu Usman Dan Fodio, Òwe ati Ìtúmọ̀ rẹ, Sangba Fọ́, po mọmọ po. Bosọ tindo mahẹ to Otàn kinkan mẹ.

1. Owe Aṣli Amookunṣika tọn gbà to kleun mẹ. 1. Wehọmẹvi wẹ Duro Orímóògùnjẹ́. E po Owhe Dopo na ni tọ́n Wehọmẹ Aotọ wẹ onọ etọn kú to Owhe Atọ̀n jẹnukọn. E dohia dọ E ku to Owhe Atọ̀n jẹnukọnna Otọ Etọn. Ọgọ́ta mẹvi wẹ Otọ Etọn to Whenue E kú. Oku Otọ Etọn tọn wẹ hẹn ẹn wa whegbe. Asi Ẹnẹ wẹ Àkàndé dà ṣigba Onọ Dúró tọn ko kú è po Atọ̀n, Duro wẹ Ovimẹhò Pete lọ. Ovi Atọ́n wẹ é ji, Dopo to Asi lọ lẹ mẹ wẹ Iya Fólúkẹ́ he Asu lọ Yinwanna hugan yi Họnhungan bo hùn Akuẹpotin lọ ṣigba bo ma mọ Nudepope to E mẹ.. Akuẹ he gbẹ po to Whenuena Akinde yi Akuẹ sọn Akuẹ potin lọ mẹ Hugan (30,000,00). Dawé Ajuṣefi: Ewọ wẹ hẹn kòkó to Akande sí, bo suahọ to 10/2/80. Àṣàkẹ́: yin kunnudetọ́ na Akuẹ he Akande Yi lọ. Nupaṣamẹnu lọ wẹ yindọ (140.00) wẹ yin mimọ to kọdonu Akande tọn glọ to Whenue E kú. Àdùnní: ewọ wẹ Ọmọ Dúró tọn, E ko Basi Matintọ. Túndé atọ̀pinpin: wẹ dọna Dúró Nado yi jẹwhẹ na ponọ je nọ Basi Dodinnanu lẹ. 2. Túndé Atọ̀pinpin lọsu dó wekanhlanmẹ hlan ponọ lẹ. Idẹra wẹ yinkọ Wehọmẹ Nọvi Túndé Atọ̀pinpin tọn. Owhe fotọnnukunnawemẹvi wẹ Duro Arímóògùnjẹ́. Mẹdaho Ilesanmi tọn wẹ Àdùnní he yin Ọmọ Dúró tọn. Glesi he nọ dó Kòkó wẹ Àkàndé Arímóògùnjẹ́ to gbẹwhenu etọn. Túndé Atọ̀pinpin po po Mẹdaho Etọn po mo daju Akande whé, eyin yé jei Ori Oya tọn kọn. Dúró Arímóògùnjẹ́ kẹdẹ wẹ Àdùnní ji. Tomẹnu Àdùnní tọn wẹ ponọ Adeṣina yin. Túndé Atọ̀pinpin nọ yi se Agban to Awọnlin. Tọjihun mẹ wẹ Agban lọ bọ gbọn. 3. Olúṣínà sin Ovi lọ kanwe hlan Túndé Atọ̀pinpin. Àròsọ wẹ ponọ lọ po Ilésanmí po dohun tẹ. Hunkuntọ lọ họnwhezun taun. Sọmọ bọ Gbakun ponọ lọ tọn flẹ dó e. E dohun tẹ whẹpo dó yi Gbakun lọ. Whenue ye jẹ Ahimẹ, Hunkuntọ lọ du Ẹba, Ilésanmí du Àyàn (400.00). Ponọ lọ mọ Yọnnu dé to Ahimẹbo jọ Ahàn na ẹn. Yọnnu lọ ní Shango Dopo dàá , mi dona na ayidonugo lọ ganji na ewọ wẹ wa yin didohia Taidi mẹhe fọn Akuẹ Akande Arímóògùnjẹ́ to nukọn mẹ. To Whenue ponọ po Ilésanmí po jẹ Ilé-ifẹ̀ he ye jei, Alao de wẹ yé gọ do. Ilé-ifẹ̀ wẹ Àlàó no sanu te. Alao họ̀ gbanja po Ahàn na ponọ lọ bọ E ni Ahango Atọ̀n, Àlàó nu Atàn to Whenue E ko sinu fo godo. Ilesanmi ni Ògógóró. Ponọ lọ Yinwanna nado nọ sa Alọ gbọn Ogbi Etọn go. Àṣàkẹ́: Yin Dopo to Akande Arímóògùnjẹ́ sìn Asi lẹ mẹ, gbẹtọ Nukundeji de wẹ Owhe Ogbanmẹvi wẹ é yin ṣigba bo taidi Owhe konnukundopomẹvi, weyọnnẹntọ wẹ. Yéwándé: Dopo to Asi Akande Arímóògùnjẹ́ tọn wẹ, E ma Hiawe ṣigba bo nọ yawudomẹ podọ dọnmẹdogo. Àlàó: Ewọ wẹ ponọ po Ilésanmí wa É dè. Yisenọ wẹ, Jọọnu wẹ yinkọ Awetọ Etọn, E nọ Hodẹ to Zanmẹ whẹpo dó damlọn, Ovi Atọ̀n wẹ E tindo. To Azan Tintan he ponọ lọ wá Owhe Etọn gbe bọ yé to odẹho e sọ yemẹpo ni Jihan dọ mi se Oklunọ dagba. Sigba Àlàó sìn Ovi lẹ ma ji Ohàn Awetọ lọ he sọ "Gbẹzan Ṣie Ko Jei Vivọnu". Aṣamu he yin Ovi mẹho lọ Basi zẹẹmẹ Nuhewutu ye ma dó Jihan lọ. E sọ sọ Ohàn Mẹho lẹ tọn wẹ. 4. Ilesanmi sọ Odlọ he e ku na Akin Atọ̀pinpin Ovi Olúṣínà tọn. E sọ to Odlọ lọ mẹ, E mi mọ mẹhe se Akuẹ lọ ṣigba E mi ma mọ Nukunmẹ Etọn whẹpo dó yinfọn . Mí ni na Ayidonugo onu he ye donu to Ota Ehe mẹ. Dúró wẹ yin Ovi Tintan to Arímóògùnjẹ́ sinvi lẹ mẹ. Owhe fọtọnnukunawe wẹ E yin. Foluke- Akande sìn vi wẹ Ewọ lọsu bo yin Owhe Aomẹvi bo ṣẹṣẹ biọ wehọmẹ dokọ tọn mẹ. Ọmọwunmi- lọsu yin Ovi Etọn ga bo yin Owhe Ṣinatọn mẹvi Wehọmẹ pẹvi wẹ E te. Ọladapọ- yin Ovi Etọn ga bo yin Owhe ṣidopo mẹvi bo yin to Wehọmẹ pẹvi. Fólúkẹ́, Ọmọwunmi, po Ọladapọ po yin Yéwándé sìn Ovi lẹ. Bandele yin Àṣàkẹ́ sin Ovi. Gbọnvona Àkàndé Arímóògùnjẹ́, Yéwándé wẹ sọ nọ yikuẹ to Akuẹpotin lọ mẹ. Azọ̀n Àkàndé tọn ma hugan Azan Ao bo do Basi matintọ. Owhé Akande tọn ma dẹn dó Àlàó tọn gbè. To Whenue Ponọ lẹ wa Owhe Arímóògùnjẹ́ tọn gbè nado dindonanu, yéwándé wẹ plan ye yí Ohọ lọ mẹ, họnhungan lọ ma nọ tlọn Alọ mẹ na Arímóògùnjẹ́. Kọdonu glọ wẹ é nọ tẹ na ẹn to Whenue E to Azọ̀n jẹ. E ma nọ dé họnhungan pẹvi lọ sẹ sọn Akuẹpotin lọ mẹ. Àṣàkẹ́ biọ Ohọ̀ lọ mẹ bo mọ Lehe ye to dodinnanu lọ Basi dó. Ye nọ gla Ohọn lọ bo nọ se họnhungan lọ dó Họntonu lọ, mẹdepope ma sọgan Hun Ohọn lọ Adabi Yéwándé na Ewọ wẹ nọ wa penukun dó Arímóògùnjẹ́ to Zanmẹ to Whenue E to Azọ̀n jẹ. Adekẹyẹ wẹ yinkọ To Yéwándé tọn. Ahi Ajegbemileke wẹ Yéwándé Jei whẹpo Asu Etọn dó kú. Àlàó wẹ bẹ (140.00)He ye mọ to Arímóògùnjẹ́ sìn kọdonu glọ na yéwándé Nado Whla. Yinkọ Devo he Arímóògùnjẹ́ sọ nọ yin wẹ Bándélé, flindọ yinkọ Ehe gbọnvona yinkọ Dopo to Ovi Etọn lẹ mẹ. Ọ̀sanyìnbíyi wẹ yinkọ doto he penukun dó Arímóògùnjẹ́. E họ̀ Pannu Ogàn wiawe sọn Kekereowo so, Ehe hẹn Nuvẹdomẹ wa na Akuẹ he bi lọ. Mẹdelẹ lẹndọ ewọ wẹ fọn Akuẹ Arímóògùnjẹ́ tọn. To Owhé Arímóògùnjẹ́ tọn gbè to dodinnanu tẹnmẹ, Ponọ dé mọ whevi Daho dé he tin to Akuẹpotin lọ mẹ bo wle é. Gbọ̀ngán wẹ fọláṣadé Asi Godotọ Arímóògùnjẹ́ tọn nọ nọ̀. E mọ yo na Azan Atọ́n kavi Osẹ Dopo to Owhé Arímóògùnjẹ́ tọn gbè to Ifẹ̀ whẹpo do lẹkọ dó Gbọngán. E ma jivi depope na Arímóògùnjẹ́. E jẹ sọ mi ni na Ayidonugo Fọláṣadé ganji na Ewọ wẹ Ponọ mọ bọ jade Ahàn na to Ahimẹ bo ni Ògo Dopo dàá. Ewọ wẹ wa yin mimọ to Godomẹ sọ E fin Arímóògùnjẹ́ sin Akuẹ.