Iye Idolorusan
Iye Idolorusan, he sọ́ nọ yin yiylọdọ Queen Dola (basi matintọ́ to gblagbla owhe c. 1870 po 1875 gblamẹ̀), yín gandutọ to Ahọ́lúduta Itsekiri to Warri to tògbo Naijilia tọn sọ́n owhe 1848 mẹ. viyọnnu Ahọlu Erejuwa po asi etọn Emaye po, Iye Idolorusan tindo nọviyọ́nnu, Uwala.To whenue Otọ́ yetọn kú godo, Onọ yetọn vọ́ alọwle basi hẹ́ Akengbuwa, bo jì ovi atọ̀n ná ẹn, po visunnu etọn Omateye po Ejo po. Ovi tintan lọ ko yin yinyọnẹ̀n taidi gudutọ́, ṣigba na wiwọ́ tin to ewọ po nọvisunnu-Daa etọn Agbagba po ṣẹ́nṣẹn. Iye po Uwala po dó Otò tò Batere ai na nọvisunnu yetọn nido mọ̀ fibẹtado wutu. Na to okú visunnu etọn awe lẹ tọn godo wẹ Akengbuwa lọsu kú to owhe 1848 tọn mẹ ehe zọ́n bọ gbẹtọ lẹ jẹ̀ nuvẹdo e ji. Taidi kọdetọ́n dé, Otò Warri tọn ma tindo Ahọ́lú na owhe atọ̀n. sọha mẹhe nọ nọ̀ Warri depo taun na gbẹtọ lẹ jẹ tintọ́n sọ́n otò lọ mẹ yì otò devo lẹ mẹ to Benin , to whenue hẹnnu he nọ duahọlu lẹ họnyigbe. Iye wa jẹ ganzinpo ji, e ma yindọ̀ E yín Ahọ́vi poun gba ṣigba E sọ́ dà Omoku, mẹhe yin Ayimatẹngán dai tọn to Bobi. Asu pó asi lọ po tindo visunnu dopo he nọ yin Chanomi. Iye yin ajọ́watọ́ akuẹ́nọ̀ dé, bo yin nina ogantẹn gbọn Ebrimoni dali, he yin afanumẹ daho etọn po nọvisunnu-daa etọn tọn po dai. Britiṣinu lẹ to búdì na ajọ́wiwa dokọ̀ tọn yetọn nikaa sọ́tadò, enẹwutu ye ma kẹalọyi í taidi Ahọ́si. Ewọ lọsí tẹ́npọ́n nado dín mẹhe sọgan pegan ṣigba bo ma mọ̀. E tẹ́npọ́n nado dè Erbimoni, ṣigba e dọ̀n gufínfọ́n to Itsekirinu lẹ ṣẹ́nṣẹn.Taidi Kọdetọ́n dé, Warri ma sọ́ Tindo Ahọ́lú Kakajẹ Owhe 1937, ṣigba Iye gbẹ́ yin Tẹnmẹpọ́ntọ́. É zindonukọ̀n Nado nọ nọ̀ Otò Bobi, to Whenue Ovi Etọ̀n Sunnu dó Otò Etọn Titi Sí. To Osùn Atọ̀ntọ́ Owhe 1894, Anadenanutọ Tudor Siọ́ Oylọbasinamẹ̀ sọ́n Àjọ́watọ́(European)Benin tọn lẹ si.E Basi Tito Nado yì Warri Nado yì pọ́n Iye Ṣigba bo ma wa penugo, ṣigba bo Basi Alẹnu pó Diare pó Idibofun pó, mẹhe yin Yinyọnẹ̀n Taidi Agbàgo Jakpa, dọ ye dona hẹn ẹn diun sọ Ajọ́wiwa to Osin tó dona yín Híhọ́basina. Sunnu Awè Ehelẹyin húhlọ́nọ̀ to Otọ Benin tọn tó, ṣigba bo ma Tindo Tẹnmẹnyinkọ Depope.[3] Ayimatẹn Beecroft he Ebrimoni nọ yí Akuẹ sun batokuntọ́ lẹ sí, nọ yin bíbẹ hlan Iye, E Deji sọ Sunnu Awè Ehelẹ yin Gudutọ́ Ahọ́lú Tọn.