Confucius

Confucius (mẹhe yin jiji tò nudi 551 J.W.K(Jẹnukọnna Wiwa Klisti tọn) bo wá ku to 479 J.W.K) yín mẹplọntọ Ṣaina-nu dé podọ nuyọnẹ́ntọ dé. Yinkọ etọn na taun tọn wẹ Kong Qiu kavi Zhong Ni. E tindo ojlo nado plọn nulẹpo to whenue e to ovu. To whenue e whẹn mẹho godo, e wazọn taidi ahọluzọnwatọ nukundeji dé, fie e penukundo ogle dé po oyìn lẹ po go. E wá lezun mẹplọntọ dé to nukọnmẹ. Confucius nọgbẹ to ojlẹ dé mẹ he akọta susu to awhanfun sọta yede to Ṣaina. Ojlẹ lọ yin yiylọdọ ojlẹ afo po amakikọ Zhou Dynasty tọn. Confucius ma yinwana nuhe to jijọ to ojlẹ etọn mẹ bo jlo na jla ninọmẹ lọ do.

Nuplọnmẹ etọn lẹ

Taidi Socrates, Confucius to whedelẹnu ma nọ jlo na na gblọndo kanbiọ tamẹnuplọnmẹ tọn lẹ tọn na edetiti. Kakatimọ e nọ dike gbẹtọ́ lẹ ni lẹnnupọn sisosiso gando nuhahun lẹ go bo plọnu sọn yé mẹ, titengbe sọn otàn lẹ mẹ. Confucius sọ lẹndọ gbẹtọ lẹ dona tindo huhlọn, sigba e ma yin na yé yin mẹdagbe kavi tindo azọ́n wutu gba, mọdopolọ e ma yin na ye tọn sọn whẹndo huhlọnnọ dé mẹ wutu gba. Confucius jlo dọ gbẹtọ lẹ ni nọ lẹn mẹdẹvo lẹ tọn pọn zẹ lehe ye nọ lẹnnupọn gando akuẹ he ye tindo ji do go. Gbọnvona enẹ, e sọ tindo numọtolanmẹ lọ dọ osẹ́n lẹ dona tin he gbẹtọ lẹ na nọ hodo to lẹdo kavi pipli dé mẹ. Confucius lẹndọ haṣiṣan atọ́n (5) wẹ gbẹtọ lẹ sọgan tindo po osẹn etọn lẹ po. Omẹ awe (2) sọgan tin bọ dopo sọgan yin Ahọvi bọ awetọ ni yin Afanumẹ, Otọ́ kavi Ovi, Asu kavi Asi, Mẹho kavi Yọpọvu. Confucius dọdọ to haṣiṣan lọ lẹpo mẹ, ọme awe (2) lọ lẹ wẹ dona hodo osẹ́n. Taidi apajlẹ, afanumẹ dé dona setonu na Ahọvi, he yin ogán etọn, podọ ahọvi lọ lọsu dona dotoaina afanumẹ etọn bo sọ dawhẹ dodo to gandudu etọn mẹ. Confucius dọdọ gbẹtọ lẹ ni nọ wà na gbẹtọ hatọ yetọn, nuhe yelọsu lẹ jlo dọ mẹdevo lẹ ni wa na ye. Ehe to whedelẹnu sọgan yin yiylọ dọ Golden Rule he Jesu Klisti lọsu plọnmẹ. Nuplọntọ etọn lẹ kan otàn pẹvide gandego, podọ gando nuplọnmẹ etọn lẹ lọsu go ga. Ehelẹ wẹ yin bibladopọ nado basi owe he wa yin yiylọdọ The Analects, owe ehe wa lẹzun dopo to owe tangan Confucianism tọn lẹ mẹ.