Grace d'Almeida
|
This article is written in Gun (Gungbe) |
Grâce d'Almeida Adamon yin whẹ̀yidọtọ de sọn Bénin. E hoavùn na jlọjẹ yọnnu lẹ tọn po jlọjẹ gbẹtọvi lẹ tọn po. Mẹsusu mọ dọ omẹ titengbe de wẹ e yin. To 2005, e yin dopo to yọnnu 1 000 he wá sọn otò voovo mẹ bo yin dide na ale daho de he nọ yin yiylọdọ the Nobel Peace Prize lẹ mẹ.
Otàn Gbẹzan tọn
[jlado | jla asisado]Grace Antonia Almeida Benoite Adamon yin jiji to 21 mars 1951, to Dakar, Senegal. E yì wehọmẹ dokọ̀ tọn to Les sœurs de Porto-Novo. Enẹgodo, e sẹtẹn yì Bénin hẹ whẹndo etọn bo yì wehọmẹ daho. E yì wehọmẹ alavọ tọn to Coton, podọ to godo mẹ e mọ gbedewema vonọtaun de yí to France to 1972. E mọ osẹ́n yí sọn wehọmẹ alavọ tọn daho de mẹ to Paris. E plọn osẹ́n po jlọjẹ azọ́nwatọ lẹ tọn po na ojlẹ de. To whenuena e dotana nupinplọn etọn godo, e mọ gbedewema titengbe devo yí.[1]
Grâce d'Almeida Adamon jẹ azọ́nwa ji taidi whẹ̀yidọtọ de to Paris to 1977. To owhe he bọdego mẹ, e lẹkọyi Cotonou. E nọ plọnmẹ osẹ́n to Wehọmẹ Alavọ Bénin tọn bosọ yin yinyọnẹn na avùnhiho na jlọjẹ yọnnu lẹ tọn.[1]
To 1990, Grâce yin dide nado yin dopo to omẹ 13 he gọalọ nado wleawuna osẹ́n-doai yọyọ de na Bénin. Ewọ kẹdẹ wẹ yin yọnnu to pipli lọ mẹ. To owhe enẹ dopolọ mẹ, e bẹ titobasinanu de jẹeji he nọ yin yiylọdọ Association des femmes juristes du Bénin (AFJB). Pipli ehe gọalọna yọnnu lẹ nado yì whẹ̀yidọtọ lẹ dè bo basi hihọ́na jlọjẹ ovi lẹ tọn po yọnnu lẹ tọn po. Grâce d'Almeida Adamon - nu lẹ mọ the African Institute of Human Rights and the Promotion of Democracy. E wazọ́n hẹ Nations unies, (ONU), po titobasinanu devo lẹ po nado gọalọna gbẹtọ lẹ. To 1990 lẹ mẹ, e gọalọ nado deanana tito - to - whinnu ONU tọn de to Burkina Faso he nọgodona gandudu dagbe de. E sọ wazọ́n hẹ pipli de he nọ pọ́n whẹho jlọjẹ gbẹtọvi tọn lẹ hlan to Kosovo.[1]
Grâce d'Almeida Adamon yin yọnnu titengbe de to Bénin. E gọalọ nado bẹ pipli de jẹeji he nọ yin yiylọdọ Association des Femmes Juristes du Bénin. Pipli ehe wleawuna owe vonọtaun de nado gọalọna yọnnu lẹ to Bénin nado yọ́n jlọjẹ yetọn lẹ. Owe lọ nọ yin yiylọdọ "Guide juridique de la femme béninoise" podọ e tindo weda 114. Yé tlẹ basi lẹdogbedevomẹ etọn do ogbè awe lẹdo lọ tọn mẹ, Fongbe po Batonou-gbe po.[2] Grâce jlo na hẹn ẹn diun dọ yọnnu lẹ to Bénin yọ́n lehe yé na yí osẹ́n lọ zan nado hẹn gbẹzan yetọn pọnte do. E dọ dọ yanwle lọ wẹ nado na nudọnamẹ dodonu tọn delẹ yọnnu lẹ gando osẹ́n lọ go na yé nido sọgan hẹn gbẹzan yetọn pọnte dogọ.[1] Grâce sọ yì opli daho de to 1995 he nọ yin yiylọdọ the La quatrième conférence mondiale sur les femmes.[3]
Grâce d'Almeida Adamon yin omẹ titengbe de to gandudu Bénin tọn mẹ. Sọn 22 novembre 1995 jẹ 9 avril 1996, e to nukunpedo owe titengbe lẹ go nado basi hihọ́na osẹ́n dejidego lẹ bo basi hihọ́na yé. E sọ gọalọ nado bẹ pipli de jẹeji nado nọgodona yọnnu lẹ to osẹ́n - liho to Bénin to 1999. Grâce wazọ́n hẹ (ONU) nado gọalọna otò lẹ nado pọnte dogọ. E yin azọ́nyọnẹntọ daho de to Haiti sọn 2000 jẹ 2003. E sọ wazọ́n hẹ pipli susu lẹdo aihọn pé nado basi hihọ́na jlọjẹ gbẹtọvi tọn lẹ. Grâce d'Almeida Adamon yin yọnnu titengbe de to Bénin. E wazọ́n hẹ pipli daho de he nọ yin yiylọdọ the International Planned Parenthood Federation. E sọ gọalọ nado deanana pipli de he nọ basi hihọ́na jlọjẹ gbẹtọvi lẹ tọn to Bénin. Grâce yin ayinamẹtọ de he nọ gọalọna otò lẹ lẹdo aihọn pé. E wazọ́n do whẹho titengbe lẹ ji taidi gandudu, jlọjẹ gbẹtọvi tọn lẹ, po gandudu dejidego lẹ bibasi po. E wà ehe to otò susu mẹ. To Bénin, Grâce yin nukọntọ de. Sọn octobre 2004, ewọ wẹ yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to pipli yọnnu he yin lizọnyizọnwatọ lẹ tọn mẹ. Pipli ehe wazọ́n nado gọalọna yọnnu lẹ to Bénin.[1]
To 2005, Grâce yin yinyọnẹn na azọ́n daho etọn. Ewọ yin dopo to omẹ awe he wá sọn Bénin bo yin dide taidi dopo to yọnnu 1 000 he wá sọn otò voovo mẹ nado na gbegbo de he nọ yin yiylọdọ Prix Nobel de la paix lẹ mẹ. Gbégbò daho de wẹ ehe yin.[4]
D'Almeida Adamon kú to 12 mai 2005 to Paris.[1] E ko gbẹ asu etọn jẹnukọnna okú etọn. E tindo ovi atọ̀n.
Alọdlẹndonu lẹ
[jlado | jla asisado]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Gleason, Tiffany (2 February 2012). "D'Almeida Adamon, Grace". In Gates, Henry Louis; Akyeampong, Emmanuel Kwaku (eds.). Dictionary of African Biography (in English). OUP USA. pp. 160–161. ISBN 978-0-19-538207-5.
- ↑ D'Almeida, Irène Assiba (1994). Francophone African Women Writers: Destroying the Emptiness of Silence (in English) (2nd ed.). Gainesville, Florida: University Press of Florida. pp. 183–184. ISBN 978-0-8130-1302-2.
- ↑ Shiner, Cindy (October 5, 1995). "Benin's Ex-Amazons Hold Purse Strings". Christian Science Monitor.
- ↑ "PeaceWomen Across the Globe". PeaceWomen Across the Globe (in English). Retrieved 2025-01-27.